Balıklarda Çok Güzel Hareketler

Yeryüzünde yaratılmış bütün canlılar nesillerinin devamı için çalışmaktadırlar.  Balıklar da hayatlarının devamı için üreme ve beslenme göçleri yapmaktadırlar. Bazı türler yaşamlarının büyük çoğunluğunu tatlı suda geçirdikten sonra yumurta bırakmak için denizlere göç ederler ki bu türlere katadrom balıklar denir. Bazı balıklar da yaşamlarını denizlerde sürdürüp yumurta bırakmak için tatlı sulara göç ederler bu balıklar da anadrom balıklardır.

Balıklarda göçler konusu ders olarak anlatılırken en çok zorlanılan sorular nasıl, niçin soruları olmaktadır. Gerçekten de uzun yıllardan beri bilim adamlarının ilgisini çeken, belgeselleri takip edenlerin iyi bildiği iki balık türünün göçünden bahsetmek istiyorum bu hafta.

Öncellikle yılan balıklarının göçü çok eski yıllardan beri insanların ilgisini çekmiştir. Su bulunan hemen her yerde yılan balığına rastlandığı halde, yumurtlama veya yavrulama sırasında esrarengiz şekilde ortadan kaybolması, bu ilgiyi daha da arttırmıştır. Yılan balıkları katadrom balıklardandır. Gelişmelerini büyük ölçüde tatlı sularda tamamlayan balıkların çoğu üremek için denizlere açılarak uzun göç yollarını aşar. Yılan balıkları ile ilgili en güzel sonuçlar, Akdeniz ve Atlas Okyanusu`nda on sekiz yıllık çalışmalar yapan, Danimarkalı araştırıcı Johannes Schmidt tarafından elde edilmiştir. Araştırmacı, yılan balıklarının (hem Avrupa yılanbalığı (Anguilla anguilla), hem de Amerika yılanbalığı (Anguilla rostrata)), Bermuda’nın güneybatısındaki Sargossa denizinde, 22-30 enlemleri ile 48-65 boylamları arasında,  350 m derinlikte, tuzluluk oranı % 0,35 ve su sıcaklığı 17 derece olan bir bölgede ürediklerini belirlemiştir.

Üreme göçünü yapan yılan balıkları, su dışında da uzun süre yaşayabilirler, ıslak zeminlerde, nemli çimler üzerinde kolayca hareket edebilir. Bataklık alanlarda çamur içinde çok rahat hareket edebilirler. Üreme göçüne başlamadan önce, vücutlarındaki yağ oranı artar ve bu yağlanma balıkların Sargossa denizine yapacağı zorlu göçte dayanmasını sağlar. Çünkü yılan balıkları yaklaşık 18 ay sürecek bu göçte hiçbir besin almazlar.

İlginç olan, tüm yılan balıkları bu kodları belli olan bu yerde, yumurtalarını ve spermalarını döktükten sonra bir daha görülmemektedirler. Yumurtladıktan sonra yılan balıklarının akıbetlerinin ne olduğu günümüzde hala bir bilinmezdir. Bununla ilgili iki görüş ileri sürülmektedir: Birincisine göre; yılan balıkları yumurtladıktan sonra derin dip balığı olarak yaşamını sürdürür. Diğerine göre ise; yılan balıkları yumurtladıktan sonra kitle halinde ölürler. Ancak kitle halinde öldükleri görüşü daha çok kabul görmektedir.

Yılan balığı larvası başlangıçta bir yaprağı andırır. Saydam olan bu canlılara cam balık da denilmektedir ve bunlarla yılan balıkları arasındaki ilişki zor tespit edilmiştir. Metamorfoz (başkalaşma) geçiren yılan balıkları birkaç ayda tipik görünüşünü kazanmakla birlikte saydamlıklarını sürdürürler.

Esas inanılmaz olanı; larvaların ebeveynlerinin gelmiş olduğu tatlı sulara geri dönmeleridir. Bu yolculuk 2-3 yıl sürer. Bu aşamada yılan balıklarının sırtı grimsi kahverengi, yanları sarımsı bir renk alır. Yıllar boyunca kaldıkları akarsu ve göllerde üreme çağına geldiklerinde gövdeleri gümüşsü bir renge dönüşür, gümüş balık adını alan bu balıklar da, üremek için aynı şekilde Sargasso Denizi’ne yönelirler. Bu göçleri yaparken ne şekilde yol buldukları halen daha bilim adamlarınca çalışılmaktadır.

Anadrom balıklardan en iyi bilineni ise; som balıklarıdır (Salmo salar). Bu balıkların yapmış oldukları üreme göçleri de çok fazla merak uyandırmaktadır. Somonlar,  tatlı sularda yumurtadan çıkar, denizlere doğru gider ve burada yıllarca yaşarlar. Daha sonra, yumurtadan çıktığı tatlı sulara doğru geri döner, yumurtalarını bırakır ve kısa süre sonra ölürler. Ölülerinin oluşturduğu organik maddeler de larvaların ilk besinleri olur.

Bu balıklar da göçlerinde inanılmaz bir çaba ile imkânsız görünen engelleri aşarlar; hatta alçak şelaleleri metrelerce yukarıya atlayarak ya da hiç boşluğa dökülen suyun içinde akıntıya karşı yüzerek aşarlar.

Somon balıkları da aynı şekilde,  sonunda kendi doğdukları kaynağa geri dönerler. Balıklar âleminde somut şekilde açıklanamayan daha birçok ilginç olay cereyan etmekte ve bilim de bu olayları araştırmaya devam etmektedir. İyi bayramlar dileklerimle…