Troia mı, Truva mı Yoksa Troya mı?

Troya kelimesi pekçok dilde farklı şekilde söylenmekte, yazılmaktadır:

Fransızca Troie, Ìngilizce Troy, Flamenkce Troje, Ìtalyanca Troia, Almanca Troja. Türkçede ise bu kelime en az yedi farklı şekilde yazılmakta, söylenmektedir:  Troya, Truva, Torova, Turova, Turoya, Toruya, Toruva.

Ancak Homeros’un kullandığı (yazıya geçirilmiş olarak) ve uluslararası alanda kabul gören ”Troia” olarak yazalımı en doğru olandır.

Bu nedenle 1988’den sonraki Troia kazıları yayınları ve Troia sergilerinde

Homeros”un İlyada Destanı’nda kullandığı “Troia” ismine bağlı kalınmıştır.

Bu yazılış biçiminin nedenin, Homeros konusunda yazılmış en iyi kitaplardan biri olan Prof. J. Latacz’ın “Homeros – Batının Ìlk Ozanı”ismli kitabında da bu konuyu daha detaylı bir hekilde okuyabilirsiniz.

Bunun da ötesinde 1988 yılında kazılara başlamasından çok daha önceleri Prof. Dr. Ekrem Akurgal ve  Prof. Dr. Cevdet Bayburtluoglu gibi uluslararası alanda tanınmış birçok Türk arkeoloğu da, bizlerin şu anda kullandığı Troia kelimesini çok daha önceleri kullanmaya başlamış ve hâlâ kullanmaktadırlar. Yine aynı şekilde 1988 kazılarından çok önceleri Çanakkale Arkeoloji Müzesi de Troia adını kullanmıştır. Bu nedenlerle, Troia gibi derin bir kültür mirasını öğrenmeye, önce onun adını dogru yazarak ve söyleyerek başlayalım. Türkçe Truva, Trova yerine Troia diyelim.

Aslında bu farklı yazılış ve söylenişin  kökeni ise  19. yüzyılda Ìstanbul entellektüelleri arasında moda olan, Fransızcadaki kelime ve kavramlara Türkçe karşılıklar bulma çabasıdır. Bu nedenle Fransızcadaki Troie kelimesinin okunmuş hali olan Truva, o dönemden itibaren yaygınlaşmıştır. Daha sonra ise harf devrimi sonrasında, Arap harflerinin yerine, Latin harflerinin kullanılmasıyla, Truva’nın pekçok farklı yazılış ve söyleniş biçimi ortaya çıkmıştır.

Bu nedenlerle akademik yayınlarda Troia isminin kullanılması doğru olandır.   Öte yandan popüler yayınlarda ‘Troya’ isminin kullanılması  doğrudur . Çünkü Troya ile Troia’nın okunuşları arasında bir fark yoktur. Aynı zaman da Troia’daki i’nin yerini Troya’daki y’nin alması Türkçe dilbilgisi kurallarına  da  uygun düşmektedir

Akademisyenler  bilimsel bir terim olarak ‘Troia’yı kullanmaktadır. Ancak, binlerce yıllık Anadolu kültür mirasının önemi sürekli vurgulayan Azra Erhat ve Sabahattin Eyüboğlu gibi Mavi Anadolu’cular Troya ismin kullanmışlardır. Çağdaş Türk edebiyatçıları  da bunu devam ettirmişlerdir. Bilge Karasu’nun ‘Troya’da Ölüm Vardı’sı ve Euripides’ten ‘Troyalı Kadınlar’ın yeni çevirisi  verilebilecek iki örnek.