Çanakkale Şehitleri Abidesi

Günümüzden tam 2355 yıl önce bir bahar günü, ünlü Filozof Aristoteles’in öğrencisi Büyük İskender güçlü ordusuyla beraber rotasını Çanakkale Boğazı’na doğru çevirir. Amacı o dönem dünyasını feth etmek, hükümdarların hükümdarı olmaktır. Tarihsek olarak bu amaca ulaşmak için kilit nokta Çanakkale Boğazı’dır.  Her şey bu boğazı geçtikten sonra başlayacak ya da bitecektir. Roma döneminin ünlü tarihçisi Nikomedialı Arrian (günümüz İznik yerleşmesi) M.S. 148’lerde Büyük İskender’in Asya seferleri üzerine yazdığı kitapta, İskender’in Asya’dan Avrupa’ya geçişindeki ‘kader anını’ şöylece anlatmaktadır:

‘‘ İlk baharın başlarında İskender, Makedonya ve Yunanistandan’la ilgilenme görevini Antipater’e devreder. Bizzat kendisinin kontrol ettiği hafif birlikler ve okçuları da kapsamak üzere 30 000 piyade ve 5000’nin üzerindeki suvari güçlerinden oluşan orduyla Hellespont’a (Çanakkale Boğazı) doğru ilerledi. İzleyeceği yol Kerkitinis Gölü’nü geçtikten sonra, Amfipolis’e ve Strimon’un deltasına doğru uzanıyordu. Bu ırmağı geçen İskender, Pangaion Dağı yolu üzerinden, deniz kıyısında yer alan iki Yunan kenti olan Abdera ve Maroneia’ya doğru ilerledi. Oradan da Hebrus ırmağına ulaştı ve onu da geçerek Sestos’a (Gelibolu Yarımadasındaki Akbaştepe olarak bilinen üzerinde bir Osmanlı kalesi olan antik yerleşme)  doğru seferini sürdürdü. Buraya ülkesinden ayrılışının 20. gününde vardı. Eleaus’a ulaştığında ( Çanakkale Şehitleri Abidesi olduğu tepe. Abide bu antik yerleşmenin üzerine kurulmuştur);  Yunanların Agamemnon komutasında Troia kentine karşı başlattıkları seferde Asya kıyıların ilk ayak basan asker olan Protosilaos’un mezarında (   Burası, Morto Körfezi’nin 1 km uzağında; Kirte Deresi’nin kuzey sekisinde yer alan orta boy bir höyüktür.  Yerleşmesi tarihi öncesi döneme kadar (M.Ö. 5. bin) uzanan höyük, antik dönemde Protosilaus’un mezarı olarak kabul edilmiştir) kurbanlar kestirdi. Mezara adaklar sunmasının amacı, kendisinin Asya kıyılarına basarken, Protosilaus’dan daha iyi bir kadere sahip olma isteğiydi (Homeros’un İlyada Destanı’na göre, Troia’yı feth etmek için Akhalı savaş gemilerinden  kıyıya çıkan ilk Akhalı asker olan Protosilaus,  Troialılar tarafından öldürülür.).

Hellespont’ta atlı birlikleri ve piyadenin çoğunu Sestos’tan (Akbaş Tepesi) Abydos’a (Nara Burunu) geçirme görevini komutanlarından Parmenio’ya verdi. Geçiş 170 tane üç dümenli gemi ve çok sayıdaki yük gemisiyle gerçekleştirildi. Anlatıldığına göre, İskender’in kendisi ise amiral gemisinin dümeninde olmak üzere, Eleaus’tan Akha limanına geçtiğine (Burada anlatılmak istenen yer, karşı kıyıdaki Eski Kumkale’nin olduğu yerdeki limandır. Antik dönemde bu limanın aynı zamanda Akhaların gemilerini çektikleri liman olduğuna inanılmıştır.), bunu yaparken Hellespont Boğazı’nın ortasında Posiedon’a adak olarak bir boğa kestiğine ve Nereidleri (su perileri) yatıştırmak için suya altın bir kadehten adak sunusu serptiğine inanılır. Bir başka anlatıya göre, zırhı ve silahlarını kuşanmış bir şeklide, gemisinden inerek Asya topraklarına basan ilk kişi o olur. Orada biri Avrupa’nın kıyısını terk ettiği noktada ve öteki boğazın karşı kıyısına karaya çıktığı yerde olmak üzere; her ikisi de selametle karaya çıkışların tanrısı Zeus’a, ama aynı zamanda Athena ve Herakles’e adanmış iki sunak yaptırdı. Kıyıya çıkar çıkamaz, içerlerdeki Troia’ya doğru ilerledi ve Troia’daki Athena’sına adaklar sundu. Burada zırhını tapınağa adak olarak adadı ve bunun karşılığında ise, tapınağın duvarlarında asılı olan Troia Savaşı’ndan geriye kalan bazı silahları aldı. Bu silahların savaşa giderken İskender’in muhafızları tarafından önünde taşındıklarına inanılır. Ayrıca Zeus Herkeisu’un sunağı üzerinde Priamos’a da adaklar sunduğu ve bununla kanını kendi damarlarında taşıdığı Neoptolemos’un ailesine karşı (Akhilleus’un oğlu ve Molossia hanedanın kurucusu. İskender, annesi Olympias yoluyla onun soyundan geldiğini ileri sürmüştür) tanrının öfkesini önelemeyi amaçladığını söylemiştir. Troia’da İskender’in gemisinin kaptanı Menoetios onu bir çelenkle taçlandırdı. Aynı şey Grek ya da yerli başkalarıyla birlikte Sigeion’dan (Çanakkale Boğazı’nın girişindeki Asya kıyısında eski Yenişehir –Orhaniye Tabyaları-olarak adlandırın tepedeki antik yerleşme) gelen Atinalı Khares tarafından da yapıldı. Kimilerinin anlattığına göre, Hefaestion, Patroklos’un mezarına bir çelenk bırakmıştı, başkalarına göre ise, İskender, Akhilleus’un ( Eski Kumkale Osmanlı mezarlığının birkaç yüz metre kuzeyindeki mezar tepelerinden denize yakın olanı) mezarı üzerine bir çelenk bırakarak onun ne kadar şanlı bir kahraman olduğunu söyledi; çünkü yaptıklarını anlatacak ve anısını saklayacak bir Homeros’u vardı.’’

Tarihçi Arrian, Büyük İskender’in Anadolu seferini böylece anlatmaya devam ediyor. Burada dikkati çeken Büyük İskender’in kendi yayılmacı politikası için, Helenistik dönem ideolojisindeki Troia temasını oldukça etkin bir şekilde kullanmış olmasıdır. Troia Savaşı’nın ölen Akhalı ‘ilk askerin mezarından’  yola çıkarak o dönem dünyasını fethe çıkıyor.  Bu Batı-Doğu arasında gidip gelen ideolojik ‘silahı’ 1462 yılında Troia ve kahraman mezarlarını ziyaret eden Fatih Sultan Mehmet de kullanıyor; çünkü Sultan Mehmed de Avrupa ve Asya’nın hükümdarı olmak için yola çıkıyor.

Ancak tüm bu tarihsel süreçte ilginç olan bazı olayların sürekli tekrarlandığıdır.  Çanakkale Savaşları sırasında Seddülbahir Kalesi önünde, Cephanelik Şehitliğinin hemen üst yanında adı ile de isimlendirilen İlk Şehitler Anıtı; Büyük İskender’in ziyaret ettiği bir anlamda antik dönemin ‘ilk asker anıtı’ olan Karağaçtepe’nin  (Protosilaos) hemen yakınlarındadır. Büyük İskender’in Asya’ya feth etmek için boğazı geçtiği yerdeki Çanakkale Savaşları anıtı, Anadolu’yu destanlaşan mücadelelerle savunurken şehit düşen askerlerin sembolü olmuştur.

Özetle söyleyecek olursak, Troia Savaşı’dan Çanakkale Savaşları’na bu bölgede yaşananlar tarihsel bir süreklilik göstermektir:  Yani, Çanakkale Savaşı, son Troia Savaşı’dır