Genel
Troia Savaşı’nı Yazanlar
Antik dönem Smyrna(İzmir)’sında doğan ozanlar ozanı Homeros’un, M.Ö. 730’da yazıya geçirdiği İlyada Destanı, yaklaşık 2740 yıldır dünya kültür ve edebiyatını etkilemeye devam ediyor. İlyada Destanı’nında anlatılan öykülerin Homeros’a kadar „sözel gelenekle“ geldiği ve ozanlar ozanının, büyük bir destanlar bütünün küçük bir parçası olan İlyada Destanı’nı, günümüz İzmir’in olduğu coğrfayada yazıya geçirmiş olduğu artık kabul edilmektedir. İlyada Destanı’nın asıl mecarası da işte tam bu dönemde başlamıştır. Özünde M.Ö. 2. bindeki „Troia Savaşı“ ve o „Kahramanlar Çağı“ ile ilgili bir gerçekliğe sahip bu destanın ve ozanının ölümsüzleşmesi, bu kitabın çağlar boyunca kopyalanmasıyla gerçekleştir.
Öte yandan Homeros destanlarının dilsel ve içeriksel açıklamalarıyla uğraşan Homeros uzmanlarının ve uzmanlığının tarihi de antik döneme kadar geri gider. Büyük İskender dönemi araştırma merkezlerindeki, Mısır’daki İskenderiye, daha sonra ise Anadolu’daki antik Bergama’daki zengin kütüphanler, M. Ö. 3. yüzyıldan itibaren Homeros uzmanlığının bir meslek olmasında büyük rol oynamışlardır. Antik dönem Homeros araştırmacılarından Efesoslu Zenodotos, Byzanslı Aristophanes, Semadirekli Aristarchos’un farklı konulardaki çalışmalarınından, papirus ruloları şeklindeki parçalar kısmen günümüze kadar ulaşabilmiştir. Ancak o dönemde de „Homeros soruları“, onun kim olduğu, destanların yaratılmasındaki roller gibi konular sadece uzmanları ilgilendirmiyordu. İlyada ve Odysseia destanları Grek ve Roma döneminde okullarda zorunlu dersler arasındaydılar. Antik dönemde eğitim almış herkes Homeros ve destanlarla ilgili genel bir bilgiye sahipti. Ancak eserleri bu kadar etkili olan ozanın kim olduğu hakkında elimize fazla bilgi yoktur.
Homeros’u ölümsüz kılan nedenlerin başında da onun yaşadığı zaman dilimi nedeniyle, hem sözel hem de yazılı geleneğe hakim olması yatmaktadır.
İlyada yazıya geçirildikten sonra M.Ö. 7. yüzyılın son çeyreğine kadar Greklerde oldukça büyük bir üne kavuşmuş, o dönemdeki pekçok ozanın eserlerinin ve vazo resimlerinin en önemli konusu olmuştur. Elimizde M. Ö. 8. yüzyıla ait bir İlyada elyazması olmamasına rağmen uzmanlar M.Ö. 7. yüzyılda bu eserin kopyalarının olduğundan neredeyse emminler. İlyada etkisi öylesine büyümüştür ki, M.Ö. 522’den itibaren Atina’da tiran Hipparkos’un emriyle, dört yılda bir yapılan şenliklerde bir ozanlar grubunun İlyada ve Odysseia’yı başından sonuna kadar okuması bir gelenek halini almıştır. Belki de bu nedenle her iki eser 24 bölüme ayrılmıştır. Bu destanların antik dönem dünyasındaki okullarda ders olarak okutulması, Homeros eserlerin daha fazla sayıda kopyalanmasına neden olmuştur. M.Ö. 4. yüzyılda Ege Bölgesindeki gelişmiş kitap ticareti de bu eserlerin uzak bölgelere kadar yayılmasını hızlandırmıştır.
Daha önce de belirttiğimiz gibi antik dönemden günümüze kalan eksiksiz bir İlyada elyazması yoktur. Bunun en önemli nedeni ise kopyaların tahta, parşömen ya da papirus gibi kolay yok olabilen malzemelere yazılmış olmasıdır. Ancak günümüze 1500‘den daha fazla fragman kalmıştır.. Fragmanların bu kadar çok sayıda olması da Homeros’un antik dönemdeki etkisiyle uyuşmaktadır. Mısır’da bulunan bu fragmanların en eskileri M.Ö. 3. yüzyıla aittirler. Bunların Mısır’da bulunmuş olmalarının nedeni ise, papirusların günümüze kadar korunması için en uygun iklimin Mısır’da olmasıdır.
Bir bütn olarak günümüze kadar ulaşan en eski İlyada metinleri ise 10. Yüzyıla tarihili İstabul kopyalarıdır. Bir Homeros hayranı olan Fatih Sultan Mehmed’in kütüphanesinde o dönem düynasının en iyi İlyada kopyaları yer almaktaydı. Bu kopyalardan iki tanesi halen Topkapı Sarayı’ndadır.
İlyada Destanı ilk kez 1488 yılında kitap olarak basılmıştır. Özellikle Rönesans Dönemi’nde Grekçe dilinin yeniden populer olması nedeniyle, destan nerdeyse tüm Avrupa dillerine çevrilmiştir. Bu da Rönesans ve sonrası diğer kültür ve sanat dallarında Troia konulu pekçok eserin verilmesine neden olmuştur. Özellikle edebi alanda Homeros destanları, yazarların en büyük esin kaynağı olmuştur. Troia Savaşı ve kahramanları farklı bakış açılarıyla sürekli yeniden yaratılmıştır. İşte günümüzde Troai’ya duyulan büyük ilginin altında bu kültürel tarih yatmaktadır. Troia Savaşı ve onun etrafındaki kahramanlık destanlarını yeniden yeniden yazanlar, o kültrel mirasın, aynı etkiyle sonraki kuşaklara aktarılmasında büyük rol oynamışlardır.
