Tevhid Ayengin’den Kurban İbadeti Röportajı

Hocam Kurban nedir?

Kurban bir ibadettir. Mali durumu uygun olan Müslümanların yerine getirmeleri gereken bir ibadet.

Kurban kelimesi Kur’ân’da iki yerde geçmekte ve buralarda genel anlamıyla bağlantılı olarak, “Allah’a yaklaştıran şey” kastedilmektedir.

Medine’ye hicretin yaklaşık ikinci yılında emredilen kurban ibadeti o günden zamanımıza kadar uygulamada varlığını devam ettirmiştir. Hz. Peygamber’in, bu yıldan ölümüne kadar, kurban kestiği veya kestirdiği dini kaynaklarda yer almaktadır. Hz. Peygamber’in hayatında ve vefatından zamanımıza kadar bütün Müslümanlar kurban ibadetine her zaman büyük önem vermişler ve onu İslamiyet’in ayrılmaz bir parçası ve Müslümanlığın bir göstergesi olarak kabul etmişlerdir.

Kurban bayramında kestiğimiz kurbanda ön plana çıkarılan önemli noktalar nelerdir?

Kur’ân’da Kurban Bayramı günlerinde kesmekte olduğumuz kurban, Hac ibadeti esnasında kesilmesi istenen kurbanlar çerçevesinde ele alınmıştır. Bu ayetlerde şu hususlar ön plana çıkmıştır:

Kurban İslamiyet’ten önceki topluluklara da emredilmiştir.

Allah’ın ismi anılarak kesilmesi gerekir.

Kurban etleri kurban sahibi tarafından yenebilir. İhtiyaç sahiplerine dağıtılabilir.

Kurban kesmeden asıl amaç sadece et üretmek veya kan akıtmak değil aksine Allah’ın hoşnutluğuna ulaştıracak iyi niyete sahip olmaktır.

Ayetlerdeki vurgulardan yola çıkarak neler söyleyebiliriz?

Kurban çok yönlü bir ibadettir. İnsanı, toplumu, çevreyi ve hayvanları ilgilendiren yönleri vardır. Bizler kurban ibadetini öncelikle Allah’ın emri olduğu için yerine getiririz. Bize bir yandan kulluk ve ibadeti öğretir, diğer yandan birlikte yaşadığımız insanlarla yardımlaşma ve dayanışma içerisinde olmamızı hatırlatır. Kısaca çok yönlü bir ibadettir.

Bunlardan bazıları nelerdir?

Biz bir toplum içerisinde yaşıyoruz. Farklı gelir düzeyine sahip insanlar var. Zengin ve fakir bir arada yaşıyoruz. Kurban ibadeti sayesinde belirli oranda yardımlaşma ve dayanışma duyguları oluşmakta ve gelişmektedir. Kardeşlik bağları güçlendirmektedir. Adalet ve toplumsal barışın oluşmasına önemli oranda yardımcı olmaktadır. Sadece ülkemizdeki muhtaçları değil, dünyanın değişik bölgelerinde yaşayan ve yardıma muhtaç olan kardeşlerimizi hatırlamamıza yardımcı olmaktadır.

Kurbanla sorumlu olanlar kimlerdir?

Kur’an’ın genel çerçevesini çizdiği ve uygulamaya yönelik düzenlemeleri Hz. Peygamber’in yaptığı kurban ibadeti ile sorumlu olmanın ilk şartı Müslümanlıktır. Müslüman olmayanların böyle bir sorumluluğu yoktur.

Diğer bir şart zengin olmaktır. Kurban kesme sorumluluğunda temel şart olarak kabul edilen zenginliğin ölçüsü, normal hayat standartlarının üstünde bir maddî güce sahip olmaktır. Diğer bir ifade ile bu standartların üstünde bir refah payına sahip olan Müslümanların kurban kesmeleri dinî bir görevdir.

Bir diğer şart yolcu olmamak, bir yerleşim alanında ikamet ediyor olmaktır. Ayrıca kurban bir ibadet olduğu için diğer ibadetlerde olduğu gibi bunda da akıllı ve ergenlik çağına ulaşmış olmak gereklidir.

Kurbanın hayvanları ilgilendiren yönü hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Kurban belirli özelliklere sahip hayvanları kurban etmekle gerçekleşmektedir. Dolayısıyla hayvanları ilgilendiren yönü çok önemlidir. Bu hususlardan birisi, belki de en önemlisi, kurbanlık hayvanlara iyi davranmaktır. Kesim işlemi esnasında ve öncesinde alınacak önlemlerle, hayvanların ilave acı ve ıstırap çekmelerine engel olunabilir.

Allah her hususta iyi davranmayı (ihsânı) emretti. (…) Hayvanı keserken kesimi güzellikle yapın. Bıçağı iyice keskinleştirip hayvanı rahatlatın hadisinin de işaret ettiği gibi bu eylemin en iyi şekilde ve hayvana acı çektirmeden yerine getirilmesi esastır.

Kurban ne zaman kesilebilir?

Kurban Bayramı’nın birinci günü bayram namazından sonra kurban kesilmeye başlanabilir ve üçüncü günü güneş batana kadar devam eder. Bu zaman dilimi içerisinde belirli özellikleri taşıyan hayvanların kesilmesiyle kurban sorumluluğu yerine getirilmiş olur. Çünkü kurban ibadeti ile sorumlu olmada ölçü, bayram günlerindeki ekonomik durum esas alınarak belirlenmiştir

Hangi hayvanlar kurban edilebilir?

Kurban deve, sığır, manda, koyun ve keçiden olabilir. Eti yenen her hayvan kurban olamaz. Öte yandan bu hayvanların belirli yaşları tamamlamış olması gereklidir. Mesela deve beş, sığır ve manda iki, koyun ve keçi bir yaşını doldurmuş olmalıdır. Altı ayını doldurmuş olup semizlik ve görünüşte bir yaşındakilerden farksız olan kuzular da kurban edilebilirler.

Kurbanın etleri ve ekonomik değeri olan organları nasıl değerlendirilmeli?

Bizim geleneğimizde kurban etleri üçe taksim edilir ve bunun bir kısmı kurbanın sahibi ve ailesi tarafından, bir kısmı eş, dost, akraba ve misafirlerle tüketilebilir. Ama en azından üçte birlik bölümünün fakirlere dağıtılması uygun olur. Bu hususta kişi kendi durumunu iyi bilir. Ona göre davranmalı. Kurban ibadetinin sosyal dayanışma ve yardımlaşma boyutu dikkate alındığında, en azından bir bölümünün ihtiyaç sahiplerine verilmesinin ahlaki ve dini açıdan daha uygundur.

Kurban bir bütün olarak ibadet kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla her bir bölümü üzerinde tasarruf yetkisi kurban sahibine aittir. Hiçbir parçası para ve menfaat karşılığı satılamaz. Kurban sahibi tarafından satılsa bile derisinin bedeli fakirlere verilmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken, kurbanın hiçbir parçasını zayi etmemektir. İsraf ve zayi edilen her bir değer kurban sayısı ile çarpıldığında ortaya büyük miktara ekonomik kayıp çıkar. Bu durum İslam’ın israf karşısındaki mücadele anlayışına taban tabana zıttır.

Kimlerin kestiği kurban yenmez?

Sadece kurban amacıyla kesilen hayvanların değil, bütün eti yenen hayvanların etlerinin yenmesinin helal olabilmesi için hayvanı kesecek Müslüman veya Ehl-i kitaptan olması gerekir. Dolayısıyla bunların dışındakilerin kestiği hayvanın eti yenmez. Ancak kurbanın ibadet oluşu göz önünde bulundurularak kesimini Müslüman’ın yapması daha yerinde olacaktır.

Banka kredisi ile kurban kesilebilir mi?

Kurban bir ibadettir ve zenginlerin yerine getirmesi gerekir. Fakirlerin, kesebilme imkanı olmayanların kurban kesmeleri dini açıdan zorunlu değildir. Buna rağmen bayramın sevincine kurban da keserek ortak olmak isteyenler için bir engel yoktur. Taksitli olarak kurbanını kesebilir. Ancak kurban ibadetine adına bayram kredisi de dense gerçekte faizli bir işlem olan krediyi karıştırmak uygun olamaz. İbadet Allah rızası için yapılır ve karşılığında sevap beklenir. Kurban konusunda “onların (kurbanların) ne etleri ve de kanları Allah’a ulaşır. Allah’a ulaşan sizin takvanızdır” buyrulmaktadır. Dolayısıyla kredi çekip onunla kurban kesmek veya kendisinin ya da aile bireylerinin ihtiyacını karşılamak dini açıdan sakıncalıdır.

İslam faizi haram kılmıştır. Gayesi Allah’a yakınlaşmak olan bir ibadeti dinin yasakladığı bir işlemle kesmek doğru değildir.